Ruchome głowy – rodzaje, zastosowanie, cena …
Ruchome głowy są jednymi z najbardziej zaawansowanych urządzeń oświetleniowych. Wykorzystywane są głównie na scenie, ale także w architekturze. Fenomen ruchomych głów polega przede wszystkim na możliwości zdalnej zmiany kierunku świecenia. Dzisiejsze rozwiązania idą jednak nieco dalej i dają możliwości zmiany wiązki światła, barw oraz stosowania różnych efektów. W tym artykule znajdziecie najważniejsze informacje, jakie są w ogóle rodzaje tych urządzeń, jakie jest ich zastosowanie, na co zwrócić uwagę przy wyborze, jak je podłączyć, sterować i użytkować oraz najważniejsze ile to kosztuje i jak nie przepłacić.
Ruchome głowy LED – rodzaje, zastosowanie, źródło światła
Obecnie na rynku możemy znaleźć ogromną ilość modeli w różnych cenach i możliwościach. Jak więc znaleźć to czego akurat nam potrzeba? Po pierwsze źródło światła. Kiedyś dostępne były tylko modele na tzw. konwencjonalnych źródłach światła, czyli mówiąc prostym językiem na żarówkę. Dostępne były najczęściej modele na źródła halogenowe i wyładowcze o różnych mocach. Źródła konwencjonalne wykorzystywane są wciąż w drogich modelach dla rynku rentalowego, TV czy teatru, ale i tam już od tego powoli odchodzą. Źródła te niosły za sobą pewne niedogodności np. duży pobór mocy i konieczność częstych wymian, co nie tylko kosztuje, ale jest też uciążliwe, ponieważ urządzenia te często były montowane na wysokościach i w trudno dostępnych miejscach.
Ruchoma głowa LED Infinity iFX-640 6x40W RGBW
Dziś w 95% stosuje się ruchome głowy LED i takimi będziemy się tu zajmować. Można powiedzieć że technologia LED zrewolucjonizowała te urządzenia, zresztą jak i klasyczne oświetlenie użytkowe. Warto wiedzieć że diody LED wykorzystywane w ruchomych głowach są dużo mocniejsze, nowocześniejsze i bardziej zaawansowane od tych znanych ze zwykłego oświetlenia użytkowego np. w domu.
W zasadzie ruchoma głowa to podstawa umożliwiająca obrót w dwóch osiach X i Y, a co na niej jest i jakie ma możliwości dowiemy się studiując różne ich rodzaje. W zależności od zastosowania rozróżniamy kilka podstawowych rodzajów ruchomych głów. Szczegółowo opisane znajdziecie je poniżej. Postaram się opisać to w jak najprostszym języku, tak aby nawet osoby niezwiązane z branżą wiedziały o co chodzi.
Ruchome głowy spot
Tu opiszę trochę więcej, ale da nam to informacje także w kolejnych rodzajach które będziemy omawiali, więc do dzieła.
Są to głowy wyposażone w soczewki dające nam wyraźny kształt plamy świetlnej np. wyraźne koło. Taka plama świetlna jest charakterystyczna dla reflektorów typu PC, profil, czy prowadzących i ma za zadanie oświetlić dany obiekt jako główny np. fortepian z muzykiem, krzesło z aktorem czy mówce na prelekcji. Ruchome głowy spot są także wykorzystywane jako efekty w klubach, dyskotekach,TV oraz jako reflektory w salach audytoryjnych, hotelach itp.
Zmiana koloru
Ogólnie ruchome głowy każdego typu pozwalają na zmianę kolorów. Przy źródłach konwencjonalnych i białych diodach (niektóre modele mają tylko diodę białą) w tym celu wykorzystywane są tarcze kolorów np. 8 kolorów + otwarte, (okrągłe tarcze wewnątrz ruchomej głowy które posiadają kilka okrągłych okien i kręcąc się przecinały wiązkę białego światłą danym filtrem. Powoduje to poza zmianą koloru także stratę natężenia i jakości światła wywołaną przejściem przez filtr, ale to już inna historia).
Obecnie najczęściej do zmiany kolorów używamy diod LED. Zmiana koloru odbywa się tak jak w zwykłym reflektorze, wykorzystując mieszanie barw (przed soczewką lub za soczewką) takie jak: RGB (z j. angielskiego: red – czerwone, green – zielone, blue – niebieskie), RGBW (dodatkowy white – biały, dzięki niemu mamy po prostu ładny biały, a nie z mieszalnika np. lekko fioletowy), RGBWA (dodatkowy amber – bursztynowy, dzięki któremu możemy zmienić nieco temperaturę barwową światła z zimnej na ciepłą), RGBWA+UV ( z dodatkową diodą Ultra Violet czyli ultra fioletową, kolory mogą dodatkowo dawać coś jakby poświatę, a białe ściany niemalże świecą, jak to lampa UV).
Oczywiście mamy tu też możliwość płynnego ściemniania i rozjaśniania, stroboskopu, a także kilku krzywych dimmera np. symulujących ściemnianie żarówki halogenowej.
Tarcza gobo, rotogobo i efektowa
Ruchome głowy spot (również te LED) posiadają także tarcze gobo i roto gobo, czasami nawet dwie. Tarcza wygląda podobnie jak tarcza kolorów jednak zamiast zwykłych filtrów mamy tu różne wzory gobo, z reguły wymienne np. kółka, kwiatki, figury geometryczne, logotypy i napisy itp. Gobo występuje w kilku rozmiarach i rodzajach np. gobo metalowe (wzór bez koloru), szklane (wzór w kilku kolorach), dichroiczne (wzór z bogatą paletą barw i wzorów w specjalnej technologii). Roto gobo jest to gobo które potrafi się kręcić dodatkowo wokół własnej osi, najczęściej z różną prędkością i w dwóch kierunkach.
Tarcza efektów, czyli kolejna tarcza która daje różne możliwości w zależności od konkretnego modelu urządzenia. Najczęściej są to efekty frost rozmywający krawędzie (czyli dający efekt np. soczewki Fresnel czy wash), shutter, pryzma (która powiela kilka razy efekty 3x, 5x, 7x, 3D np. efekty gobo), drganie gobo tzw. gobo shake i wiele innych.
Zmiana kąta świecenia wiązki "zoom"
Czyli po prostu w bardziej zaawansowanych modelach mamy możliwość zmiany kąta promieniowania np. w zakresie 7-22 stopnie. Jest to istotne gdy bierzemy pod uwagę odległość ruchomej głowy od oświetlanego przedmiotu czy osoby, lub wielkość samego przedmiotu.
Przykładem ruchomej głowy spot może być: Cameo Light seria Auro Spot lub Showtec seria Phantom.
Ruchome głowy wash
Są to głowy które mają za zadanie oświetlenie danej przestrzenie np. tła, wybranym kolorem i mocą. Plama świetlna jest rozproszona z rozmytymi krawędziami. Kąt świecenia jest tu szeroki. Ruchome głowy wash mogą zastąpić naświetlacze, czasem reflektory Fresnel itp. W tego typu głowicach mamy zawsze możliwość zmiany koloru, natężenia czyli ściemniania i rozjaśniania oraz efektu strobo. Ruchome głowy wash mają często wbudowane makra (programy z gotowymi scenami zmian kolorów), coraz częściej spotyka się także zoom np. 15-50 stopni.
ADJ American DJ Vizi HexWash7 ruchoma głowa LED Wash efekt
Ruchome głowy typu wash z reguły nie posiadają dodatkowych efektów takich jak pryzmy, goba itp. Jednak wyższe i bardziej zaawansowane modele posiadają pixel mapping. Jest to możliwość sterowania poszczególnymi diodami, dzięki czemu można tworzyć nawet proste grafiki bezpośrednio na soczewce / oknie urządzenia. Ma to szczególne znaczenie np. przy zastosowaniu zaawansowanych konsol oświetleniowych czy media serwerów gdzie nawet ruchome głowy i reflektory mogą być częścią projekcji video.
Przykładem ruchomej głowy wash może być: ADJ Vizi HexWash7, Eurolite TMH-X5
EUROLITE LED TMH-X4 Moving Head Wash 1-40 Zoom
Ruchome głowy beam
Są to ruchome głowy o bardzo wąskim kącie świecenia, najczęściej w przedziale 2-8 stopni, czasem nawet do 10 stopni. Osobiście jednak uważam że 6-8 to już naprawdę max jeśli chcemy uzyskać klasyczny efekt beam. Ruchome głowy beam robią po prostu słup światła który dzięki wąskiemu kątowi promieniowania jest bardzo mocny i widoczny na znacznych odległościach. Głowice tego typu tak jak wszystkie inne posiadają możliwość zmiany koloru, mocy światła i efektu strobo. Czasem występują w wersji wash, a czasem mają też np. tarcze gobo. Coraz częściej wyposażone są także w zoom.
Ruchome głowy beam są dość nowym wynalazkiem. Kiedy wchodziły pierwsze modele zaledwie kilka czy kilkanascie lat temu prawdę mówiąc byłem trochę sceptycznie nastawiony co do ich zastosowania. Jak widać jednak przyjęły się dość dobrze (także z dużymi możliwościami zoom np. w głowach all-in-one), są często stosowane i mogą uzyskać efekty wcześniej niedostępne. Dzięki zastosowaniu urządzeń typu beam możemy np. wyświetlać „słupy” światła w niebo, przecinać wiązkami światła scenę, czy skierować wiązkę np. na kulę lustrzaną. Czasem proste i małe głowy beam występują także po kilka połączonych ze sobą np. na jednej belce. Dzięki takiemu rozwiązaniu kupujemy cały zestaw w cenie jednej, np. Cameo Light Hydra Beam 300 RGBW.
Przykładem ruchomej głowy typu beam jest: Cameo Light MOVO BEAM Z 100, Ruchoma głowa Beam / Spot Infinity iB-16R.
Ruchoma głowa LED Beam efekt
Ruchome głowy flower, i inne efekty
Coraz częściej spotyka się także ruchome głowy wyposażone w niecodzienne efekty. Ruchome głowy flower emitują dużą ilość wiązek i z reguły są połączone z modelami typu beam i wash. Pierwszy model tego typu wprowadził chyba Clay Paky w modelach b-eye, następnie skopiował to martin, a obecnie można nabyć taki efekt w ruchomych głowach ze średniej półki np. Eurolite seria TMH Flower i to za cenę kilkukrotnie niższą. Efekt charakterystyczny był dla efektów dyskotekowych i jest emitowany poprzez tarczę soczewek umieszczoną na zewnątrz, za soczewką główną. Obracając się powoduje poruszanie się pojedynczych wiązek dających właśnie efekt flower.
Eurolite LED TMH-41 Hypno Moving Head Spot
Obecnie ruchome głowy wyposażane są w coraz to ciekawsze efekty które wcześniej nie występowały np. pierścienie wokół głównej soczewki np. Showtec Infinity iB-16R i ich kombinacje np. Eurolite Hypno, dodatkowy laser dyskotekowy, dwustronne ruchome głowy wash itp. Pewnego czasu pokazały się też różne inne urządzenia umieszczone na ruchomych głowach np. ruchome głowy laserowe, czy wytwornice dymu na ruchomych głowach. Co przyniesie przyszłość? Zobaczymy już wkrótce;)
Ruchome głowy hybrydowe, all-in-one
Są to ruchome głowy łączące w sobie cechy kilku rodzajów. Najczęściej jest to ruchoma głowa beam, spot i wash w jednym. Przykładem mogą być głowy o bardzo dużym zakresie zoom takie jak: ADJ Vizi Beam RXONE, Infinity iW-1915 Pixel, Infinity iB-16R
Ruchome głowy digital
Są to modyfikacje rzutników video na ruchomych głowach, często wyposażone także w media serwery umożliwiające np. łączenie obrazów z kilku głów w jeden duży, nakładanie na siebie filmów, grafik itp.. Urządzenia raczej drogie, często też bardziej awaryjne w porównaniu do klasycznych głów. Ich obsługa wymaga raczej znajomości media serwerów i obsługi grafiki, a nie samych głów oświetleniowych, trochę inne są też metody sterowania ze względu na przesył z kanałów video. Z uwagi na fakt że urządzenia te są tak odległe od klasycznych oświetleniowych ruchomych głów, jedynie wspominam że coś takiego również istnieje.
Sterowanie, podłączanie i obsługa
Sterowanie ruchomymi głowami odbywa się za pomocą protokołu DMX, czasem w przypadku droższych rozwiązań przez Ethernet. Jednak głównym sposobem sterowania wszystkich ruchomych głów jest sygnał DMX. Adresy ustawiamy tak jak w przypadku każdego innego urządzenia DMX np. reflektora PAR RGB czy wytwornicy dymu z DMX. Jeśli jest to wasze pierwsze spotkanie ze sterowaniem DMX zapraszam do krótkiego artykułu na temat podstaw i rozpoczęcia pracy z tymże sygnałem: „Sterowanie DMX. Jak rozpocząć pracę z sygnałem DMX?” Oczywiście większość tego typu urządzeń może pracować także w trybie automatycznym (auto) bez DMX lub reagując na dźwięk (sound), czyli w rytm muzyki. Należy pamiętać że pełne możliwości urządzeń uzyskamy sterując za pomocą sygnału DMX. Sterowniki DMX znajdziesz klikając TU.
Showtec LAMPY 20 1 Universe Konsola DMX 512ch
Podłączenie jest bardzo proste, wystarczy podłączyć zasilanie sieciowe 230V jednym przewodem, i ewentualnie linię DMX drugim. Przy czym DMX łączymy szeregowo, jeden przez drugi, czyli od jednej ruchomej głowy do kolejnej itd. Niektóre modele mają nawet wejście i wyjście na zasilanie sieciowe więc można je łączyć szeregowo nawet do kilku urządzeń w szeregu.
Ruchome głowy najczęściej montujemy na konstrukcjach scenicznych np. na rurze o przekroju 50mm i jej pochodnych konstrukcyjnych takich jak bisystem, trisystem, quadrosystem, jednak możliwy jest także montaż bezpośrednio do podłoża np. ściany. Do samej konstrukcji ruchome głowy montujemy na specjalnych hakach po 1 lub 2 na sztukę. Oczywiście możemy je też postawić w dowolnym miejscu np. przy ścianie lub na podstawie. Warto wiedzieć że przepisy bezpieczeństwa w obiektach użyteczności publicznej nakładają na nas konieczność stosowania dodatkowych linek zabezpieczających. Swoją drogą ogólnie zalecam stosowanie takich linek, szczególnie gdy urządzenie znajduje się nad głowami ludzi lub w ich pobliżu. Szkoda było by też jakby urządzenie uderzyło o ziemię, bo hak się akurat poluzował;) Haki i linki znajdziesz klikając TU.
Cameo Light Auro Spot 400 – LED Moving Head, ruchoma głowa LED Spot panel dmx
Ile to wszystko kosztuje i jak nie przepłacić?
No dobra, policzmy więc ile tak naprawdę trzeba mieć żeby się tym trochę pobawić;) Na chwilę obecna najlepszymi urządzeniami wartymi uwagi są ruchome głowy marki (alfabetycznie, wystarczy kliknąć aby zobaczyć wszystkie z danej marki): ADJ, Cameo Light, Eurolite i Showtec / Infinity. Przede wszystkim ponieważ w rozsądnej cenie mamy dobre jakościowo i innowacyjne produkty. Jeśli nie prowadzimy dużej firmy eventowej, programu w ogólnopolskiej telewizji czy bardzo dużego obiektu kultury, to nie będą nam potrzebne urządzenia z najwyższej półki jak Robe czy Vari Lite. Różnice pomiędzy tą najwyższą półką a dobrymi ruchomymi głowami Infinity czy Cameo Light nie będą „dla Nas” tak duże, więc po co płacić po kilkanaście czy kilkadziesiąt tysięcy złotych za jedno urządzenie.
Dobra ruchoma głowa ADJ, Cameo Light, Eurolite czy Showtec kosztuje od ok. 1500-3000 zł do 8000-10000 zł. W tym zakresie znajdziemy naprawdę dobre urządzenia które dadzą radę nawet na większych eventach, koncertach i scenach. Jeśli mamy niewielką scenę, pub, klub czy salę weselną to wymienieni producenci mają dla nas ofertę tak zwanych mini ruchomych głów, których ceny zaczynają się już od około 800-1000 zł za sztukę, więc już całkiem rozsądnie. Oczywiście jeśli urządzenia mają pracować i na siebie zarabiać odradzam najtańsze rozwiązania z Chin i Tajwanu nadające się do tylko do amatorskich zastosowań i zabawy. Najtańsze urządzenia są dużo bardziej awaryjne. Ich serwis również jest na niższym poziomie. Ruchome głowy są dosyć skomplikowanymi urządzeniami, zarówno mechanicznie jak i elektronicznie.
Dodatkowe koszty które mogą się pojawić
Oczywiście czymś będziemy musieli nimi sterować więc dodatkowym kosztem będzie kontroler DMX lub software DMX. Ponadto okablowanie sygnałowe, czasem także haki i linki zabezpieczające. Tani kontroler lub software DMX można już kupić za kilkaset złotych. Ruchome głowy są urządzeniami skomplikowanymi i zajmują najwięcej kanałów DMX ze wszystkich aparatów oświetleniowych. Bardzo ważne jest więc dobranie takiego kontrolera który będzie w stanie obsłużyć nasz park oświetleniowy. Szczegółowo na temat sterowania i doboru swojego pierwszego kontrolera odsyłam do wcześniej wspomnianego artykułu w akapicie „Sterowanie, podłączanie, obsługa”. Okablowanie i haki to również koszt kilkudziesięciu lub kilkuset złotych w zależności od rozbudowania naszego układu.
Tak więc kupując 4 małe ruchome główki + prosty sterownik i okablowanie powinniśmy liczyć z kosztami rzędu 4-6 tysięcy zł. Biorąc pod uwagę że ruchomych głów potrzebujemy najczęściej kilku, a używane są z innymi urządzeniami łącznie np. reflektorami LED, wytwornicami dymu itp. to robi nam się dość pokaźna sumka od kilku do kilkunastu a nawet kilkudziesięciu tysięcy za cały system. Mamy za to w pełni profesjonalny system oświetlenia scenicznego lub efektowego.
Polecam zainwestować też w wytwornicę dymu lub mgły ponieważ efekty świetlne będą po prostu wyglądały dużo lepiej, widoczne będą nie tylko wzory, ale także poświaty i promienie. Wszystkiego o wytwornicach dymu dowiecie się w artykule „Wytwornice dymu od podstaw, czyli jak się do tego zabrać?”
Jeżeli planujesz zakup zestawu, potrzebujesz pomocy w doborze urządzeń lub masz pytania to najlepiej będzie skontaktować się z nami bezpośrednio. Korzystając z pomocy specjalisty twój zestaw na pewno będzie poprawnie dobrany, a oferta skrojona do konkretnych potrzeb i możliwości finansowych.
I mały bonus:)
Podstawy oświetlenia scenicznego w pigułce
Skoro wiemy już trochę o samych ruchomych głowach, chciałem przytoczyć podstawy oświetlenia scenicznego, które choć bardzo okrojone pozwolą wam wykorzystać urządzenia w sposób profesjonalny. Na temat oświetlenia scenicznego czy TV powstało już kilka bardzo obszernych publikacji wartych uwagi i przetłumaczonych na język Polski. Tu chciałem tylko dać zajawkę na ten temat, kilka podstawowych zasad, bo temat jest naprawdę bardzo bogaty, obszerny, skomplikowany, ale i bardzo ciekawy. Więc jeśli macie dodatkowe pytania proszę o kontakt, mogę też dać namiary na publikacje z tego tematu.
Stosuj światło kontrowe, nie tylko z przodu
Aby oświetlić przedmiot lub osobę należy to zrobić z minimum z 2 lub 3 miejsc. Jeżeli oświetlimy prelegenta, artystę np. na koncercie lub inny obiekt tylko z przodu, będzie on wyglądał na płaski i dwu wymiarowy. Żeby obiekt wyglądał naturalnie należy oświetlić go minimum z dwóch stron, najlepiej około 45 stopni od osi symetrii. Dodatkowo frontowe światło od przodu z góry da nam jeszcze lepszy efekt.
Weź pod uwagę odległość, moc i kąt świecenia
Bardzo ważna jest odległość ponieważ to do niej będziemy dobierali moc oświetlenia oraz kąt wiązki światła. Zbyt mała moc po prostu nie oświetli nam dostatecznie obiektu, z kolei zbyt duża też nie będzie korzystna. Szerokość wiązki światła również jest jednym z podstawowych parametrów i musi być dobrany do odległości i wielkości oświetlanego obiektu. Jeśli potrzebujecie wiedzieć jaką dokładnie plamę świetlną da konkretne urządzenie skontaktujcie się nami. Takiej informacji możemy udzielić nawet na szybko przez telefon. Możemy też dobrać dla was odpowiednie urządzenia. Warto wiedzieć że przy kącie świecenia np. 30 stopni plama świetlna będzie miała średnicę tyko 1,07 m z odległości 2 m, ale z odległości 6 m będzie to już aż 3,22 m. Tak więc dobór kąta świecenia i mocy ma tutaj fundamentalne znaczenie.
Kolory i ich moc, dobierz moc do innych efektów
Istotne jest także dobranie mocy konkretnych urządzeń względem pozostałych które mamy do dyspozycji. Dotyczy to nie tylko sceny, ale także efektów w klubach i dyskotekach. Jeżeli np. oświetlimy scenę urządzeniami wash o dużej mocy, to jeśli zastosujemy efekty o kilkukrotnie słabszym natężeniu oświetlenia np. wzory gobo, to po prostu nie będą one widoczne, bo nie przebiją się przez wash’e. Z pozoru rzecz oczywista jednak wiele razy widziałem jak pięknie oświetlona scena i horyzont powodowały że przez zły dobór mocy spotów najważniejsze efekty gobo, logotypy sponsorów, pryzmy i lasery prawie w ogóle nie były widoczne. Kiedyś po branży chodziło takie powiedzenie: ” Nie ma nic gorszego niż prezentacja świateł w piękny słoneczny dzień.” 😉
Weź pod uwagę temperaturę barwową
Rzecz na którą przynajmniej na początku pracy mało kto zwraca uwagę, w końcu biały to biały. Oświetlając scenę należy zadbać najlepiej o jedną wspólną, a przynajmniej zbliżoną dla wszystkich urządzeń oświetleniowych temperaturę barwową. Kiepsko będzie wyglądał obiekt lub ich kilka obok siebie oświetlonych po części światłem, ciepłym prawie żółtym np. 2500 K i zimnym niczym niebieskim o temperaturze 6000 K. Efekty w klubie czy na dyskotece również będą lepiej wyglądały jeśli o to zadbamy. Na szczęście w większości już urządzeń na rynku można regulować temperaturę barwową. Jednak stosując ruchome głowy w połączeniu z klasycznymi reflektorami PAR, PC czy Fresnel, które takich możliwości nie mają, warto również zwrócić uwagę na ten parametr.
Podsumowując
Jak widzicie temat jest dość rozbudowany i ciekawy. Dobierając ruchome głowy do własnych potrzeb należy wziąć przede wszystkim odpowiedni ich rodzaj. Poza oczywiście budżetem, ważna będzie także moc i kąty świecenia. Dopiero znając te podstawowe parametry i wiedząc jaki cel chcemy osiągnąć możemy dobrać odpowiedni model. Budżet nie jest tu bez znaczenia ponieważ ruchome głowy niestety nie są tanie w porównaniu z innymi urządzeniami oświetleniowymi i efektowymi. Mam nadzieję że po przeczytaniu tego artykułu dużo łatwiej będzie wam wybrać odpowiednie urządzenia. Jeżeli macie pytania lub potrzebujecie pomocy w przygotowaniu oferty lub skompletowaniu zestawu, zapraszam do kontaktu na biuro@megascena.pl .
Jeśli spodobał Ci się ten artykuł, zachęcam do udostępniania na
FB i zapisania się do naszego newslettera, wtedy
zawsze będziesz na bieżąco z naszymi poradnikami, promocjami i nowościami.
Poniedziałek, 4 października 2021